Τα βιβλία, εννοώντας όχι τα σχολικά, αλλά τα εξωσχολικά παντός είδους, χάνουν σταδιακά τη θέση που θα έπρεπε να έχουν στη ζωή των παιδιών. Μια εύλογη ερώτηση για το αν τα σημερινά παιδιά διαβάζουν βιβλία, θα μας οδηγήσει ίσως σε μια απογοητευτική αρνητική απάντηση. Ο περισσότερος ελεύθερος χρόνος των σύγχρονων παιδιών αφιερώνεται και αναλώνεται στην ενασχόληση με τις τελευταίες εξελίξεις της τεχνολογίας (tablets, κινητά τελευταίας τεχνολογίας, ηλεκτρονικά παιχνίδια, μέσα κοινωνικής δικτύωσης κλπ). Το φαινόμενο αυτό είναι απόλυτα φυσικό, καθώς τα σημερινά παιδιά γεννιούνται, μεγαλώνουν και καλούνται να επιβιώσουν και να εξελιχθούν μέσα στην τεχνολογία. Γι’ αυτό και ονομάζονται «Digital Natives» ή αλλιώς «Ψηφιακοί Αυτόχθονες».
Έχουν γραφτεί πολλά βιβλία και άρθρα, αλλά έχουν πραγματοποιηθεί και έρευνες, σχετικά με τη σημασία της ανάγνωσης για την ανάπτυξη (πνευματική, διανοητική, ψυχική κλπ) του παιδιού. Όλα αυτά όμως, μένουν σε ένα θεωρητικό ακόμα επίπεδο και τα βιβλία μένουν ανεκμετάλλευτα, περιμένοντας τους παιδικούς αναγνώστες να τα πάρουν στα χέρια τους.
Οι λόγοι για τους οποίους τα παιδιά, καλό είναι να διαβάζουν βιβλία, είναι πάρα πολλοί. Αρχικά, δεν υπάρχει αποτελεσματικότερος και πιο ευχάριστος τρόπος εκμάθησης ορθογραφίας και καινούριου λεξιλογίου, μέσα από την ανάγνωση από το παιδί ενός αγαπημένου του βιβλίου. Οι γονείς ανήσυχοι, ρωτούν τους εκπαιδευτικούς: «Το παιδί μου κάνει πολλά ορθογραφικά λάθη. Πώς θα βελτιωθεί; Πώς θα εμπλουτίσει το λεξιλόγιό του;». Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί απαντούν: «Να διαβάζει εξωσχολικά βιβλία! Αγοράστε του για δώρο βιβλία!». Είναι η πιο εύστοχη και ειλικρινής απάντηση. Όσο και αν κοπιάσει ο εκπαιδευτικός μέσα από ασκήσεις να διορθώσει την ορθογραφία ενός παιδιού και να του μάθει νέες λέξεις, δε θα υπάρξει ουσιαστική διαφορά, αν το ίδιο το παιδί δεν πιάσει στα χέρια του και δε διαβάσει βιβλία του ενδιαφέροντός του. Η τελευταία επισήμανση είναι ιδιαίτερα σημαντική. Δεν χρειάζεται να υποχρεώνουμε το παιδί να διαβάζει βιβλία που εμείς θεωρούμε ενδιαφέροντα για το ίδιο, αλλά να αφήνουμε το παιδί να επιλέγει ό, τι το ευχαριστεί. Σημασία δεν έχει τόσο το είδος βιβλίου που διαβάζει το παιδί, αλλά η ίδια η διαδικασία της ανάγνωσης.
Αναφορικά με τις αξίες, όσες φορές και αν πούμε σε ένα παιδί ποιο είναι το καλό και ποιο το κακό, δεν θα εντυπωθεί στο μυαλό του τόσο εύκολα, όσο μέσα από την ιστορία ενός αγαπημένου του βιβλίου. Αν, για παράδειγμα, ο αγαπημένος ήρωας ενός παιδιού, ταλαιπωρείται στην ιστορία από έναν μοχθηρό άνθρωπο, το παιδί κατανοεί άμεσα την αξία της καλοσύνης, της αγάπης, της δικαιοσύνης κλπ. Το παιδί ταυτίζεται με τους ήρωες τον βιβλίων, μπαίνει στη θέση τους και βιώνει τη σημασία όσων έχει διδαχθεί είτε στην οικογένεια είτε στο σχολείο. Καλλιεργείται λοιπόν, στο παιδί η ενσυναίσθηση, η ικανότητα δηλαδή να μπαίνει στη θέση των άλλων ατόμων και να κατανοεί τα συναισθήματα, τη συμπεριφορά, τα κίνητρά τους.
Σχετικά τώρα με την καλλιέργεια της σκέψης ή τη δυνατότητα οπτικής προς τον έξω κόσμο, μέσω της ανάγνωσης, δεν χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση. Πόσα και πόσα βιβλία δεν φέρνουν σε επαφή το παιδί με κουλτούρες, συνήθειες, ήθη, έθιμα κλπ ανθρώπων άλλων χωρών; Αποτελούν δηλαδή, τα βιβλία και μια καλή ευκαιρία για καλλιέργεια της διαπολιτισμικότητας, που είναι ζητούμενο στη σημερινή πολυπολιτισμική κοινωνία που μεγαλώνουν τα παιδιά. Η διαπολιτισμικότητα σχετίζεται με την αποδοχή της κουλτούρας και του τρόπου σκέψης του άλλου. Δεν είναι δυνατόν τα σημερινά παιδιά που έρχονται καθημερινά σε επαφή με παιδιά άλλων χωρών, φυλών, εθνικοτήτων, να μην διακρίνονται από την κατανόηση, την ανοχή και την αποδοχή του «άλλου» ή του διαφορετικού.
Επιπλέον, τα παιδιά διαβάζοντας, θέτουν σε άμεση λειτουργία τη σκέψη τους, καθώς κάνουν υποθέσεις για την εξέλιξη της ιστορίας, συνδέουν γεγονότα, πρόσωπα και καταστάσεις, πλάθουν νοερά τους ήρωες και τα μέρη που περιγράφονται στο βιβλίο, μαντεύουν το τέλος κλπ. Ας σημειωθεί βέβαια και η αγχολυτική επίδραση της ανάγνωσης. Το παιδί μέσα από την ανάγνωση, ξεφεύγει από την καθημερινότητα, αποφορτίζεται από το άγχος ή τις άσχημες σκέψεις και γενικότερα ηρεμεί. Η ανάγνωση αποτελεί ένα ευχάριστο διάλειμμα για μεγάλους και παιδιά.
Πώς λοιπόν οι γονείς θα βάλουν τα βιβλία στις ζωές των παιδιών τους; Με το να τους αγοράζουν απλώς βιβλία, ενώ είναι μια καλή αρχή, δεν θα υπάρξει αποτέλεσμα. Οι γονείς καλό είναι να διαβάζουν και οι ίδιοι βιβλία, καθώς αποτελούν ζωντανό παράδειγμα για τα παιδιά. Τα παιδιά από μικρή ηλικία, θα πρέπει να περιτριγυρίζονται από βιβλία και να έχουν εικόνα των γονιών τους, ενώ διαβάζουν οι ίδιοι βιβλία. Αρχικά, όταν το παιδί είναι σε μικρή ηλικία, ακούει τους γονείς να του διαβάζουν βιβλία, αργότερα το παιδί διαβάζει το ίδιο με τους γονείς του βιβλία, μέχρι να μετατραπεί σε έναν αυτόνομο αναγνώστη που επιλέγει ο ίδιος και διαβάζει τα αγαπημένα του βιβλία. Μην περιμένουμε ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα σπίτι χωρίς βιβλία ή με γονείς που δεν διαβάζουν ποτέ μπροστά του, να αγαπήσει την ανάγνωση. Τα παιδιά μαθαίνουν, όχι τόσο μέσα από αυτά που τους λέμε, αλλά μέσα από αυτά που κάνουμε.
Κλείνοντας, ας παραθέσουμε δύο, από τις πολλές σπουδαίες φράσεις, που συμπυκνώνουν ό, τι έχει αναλυθεί παραπάνω για τη σημασία της ανάγνωσης. Σύμφωνα λοιπόν, με τον Χόρας Μαν: «Τα καλά βιβλία είναι για τους νέους ό, τι ο ήλιος και η δροσερή βροχή για τους σπόρους, που έμειναν θαμμένοι κάτω απ’ τους πάγους του χειμώνα» ή σύμφωνα με τον Κικέρωνα (106-43 π.Χ.): «Αν έχεις ένα κήπο και μια βιβλιοθήκη, έχεις όλα όσα σου χρειάζονται»
της Μαρίας Πεσλή
Εκπαιδευτικός, MSc Εκπαιδευτική Διοίκηση